Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Ten, kto sięgając po wspomnienia Stefana Wiecheckiego, będzie oczekiwał barwnej historii jego życia napisanej potoczyście i ze swadą, w dodatku „wiechem”, niechybnie się zawiedzie. Wspomnienia te są takie jak felietony Wiecha, tyle że przedstawiają prawdziwe wydarzenia z życia autora. Niektóre są zabawne inne mniej. Układają się jednak w chronologiczny obraz życia i twórczości „Homera warszawskiej ulicy”, jak nazwał go Julian Tuwim. Jest w tych wspomnieniach geneza i poszczególne etapy zdobywania i szlifowania mowy szemranej, aż do osiągnięcia w niej swoistego mistrzostwa. „W latach chłopięcych, biegając po Karcelaku, przeszedłem coś w rodzaju początkowego kursu gwary warszawskiej. Później, prowadząc Teatr Popularny, uzupełniłem to wykształcenie do poziomu średniego. Jednak dopiero asystowanie przy niezliczonych procesach w salach sądowych pozwoliło mi wznieść się dość wysoko w tej gałęzi wiedzy”.
Wspomina Wiech czasy II wojny światowej, okres powojenny, wyjazdy zagraniczne, spotkania z czytelnikami. Zza tych opowieści wyłania się postać skromnego, bardzo przyzwoitego i zwyczajnego człowieka. Warszawiaka z krwi i kości.

I na koniec jeszcze o „wiechach”.
„Pytano mnie kiedyś, czy uważam się za współtwórcę gwary warszawskiej. Współtwórca to za duże słowo. Starałem się zawsze wiernie ją tylko odtworzyć. Oczywiście, zdarzało się czasem na kanwie istniejących zwrotów wyprodukować coś nowego, ale wypadków tych było bardzo niewiele. Ograniczałem się zazwyczaj do oszlifowania tej gwary, uzdatnienia, jak to się teraz mówi, do druku, bo w całkowicie wiernej postaci byłaby chropawa i nieczytelna. Trzeba ją też było trochę uszlachetnić, usunąć wyrażenia niesłychanie może barwne, ale zbyt plastyczne. Stępić jej ostrze. Zastąpić określenia zbyt drastyczne łagodniejszymi, elegantszymi, nie sprzeniewierzając się jednak autentyzmowi”.

Ten, kto sięgając po wspomnienia Stefana Wiecheckiego, będzie oczekiwał barwnej historii jego życia napisanej potoczyście i ze swadą, w dodatku „wiechem”, niechybnie się zawiedzie. Wspomnienia te są takie jak felietony Wiecha, tyle że przedstawiają prawdziwe wydarzenia z życia autora. Niektóre są zabawne inne mniej. Układają się jednak w chronologiczny obraz życia i...

Trudno napisać biografię Stefana Kisielewskiego pomijając jego przodka - Jana Augusta i potomka - Wacka. Nie dziwię się więc Mariuszowi Urbankowi, że postanowił przyjrzeć się temu klanowi dokładniej i opisać w biografii więcej niż jednego z rodu Kisielewskich, tych, herbu Jelita. Jan August przetrwał w mojej pamięci jako młodopolski autor dwóch dramatów: „W sieci” i „Karykatur” oraz współtwórca pierwszego kabaretu literackiego „Zielony Balonik”; Stefan, dzięki publicystycznemu pseudonimowi i nagrodzie, o tej samej nazwie; a Wacka, wstyd się przyznać, nie znałam wcale.
Biografia Kisielewskich zaczyna się intrygująco, od przedstawienia pradziada Stefana - Daniela Kisielewskiego, który postanowił wprowadzić w czyn to, co głosił Jean-Jacques Rousseau. Daniel porzucił więc Lwów i zawód adwokata, wyjechał na wieś, by, będąc blisko natury wychowywać swoje potomstwo. Towarzyszymy potem jednemu z jego dzieci, synowi Augustowi, dziadkowi Stefana Kisielewskiego i sami możemy ocenić czy wychowanie „w zgodzie” z naturą wyszło mu na dobre.
Dalej Urbanek koncentruje się na losach dwóch synów Augusta – Jana Augusta i Zygmunta. Poznajemy niespokojny i naznaczony tragizmem żywot Jana Augusta i bardziej stabilny – Zygmunta.
I w ten sposób docieramy do postaci kluczowej – Stefana Kisielewskiego, jego żony Lidii, dwóch synów: Wacka i Jurka oraz córki Krysi. Stefana Kisielewskiego podziwiam za jego umiejętność dystansu do wszelkich stadnych i hurraoptymistycznych zachowań rodaków. Lubię to jego mądre zdanie - „Bo ojczyzny nie tuczą się ani pochlebstwem, ani frazesem”. A najbardziej podoba mi się jego przekora i umiejętność walki o swoje przekonania. Zdarzało się, że na łamach prasy, jego artykuły opatrzone były notą - „redakcja nie podziela wszystkich poglądów autora. Niepodzielanie przez różne redakcje poglądów Stefana Kisielewskiego stało się odtąd znakiem firmowym jego publicystyki”. Pięknie, pośmiertnie pożegnał przyjaciela Jerzy Waldorff – „Kisiel brzmi jak Wawel! I tak samo z kamienia”.
O tyle, o ile życiorys Stefana znałam trochę z Urbankowego „Waldorffa. Ostatniego barona Peerelu”, to o tym, jaki los przypadł w udziale jego dzieciom, a w szczególności najstarszemu synowi - Wackowi nie wiedziałam nic. Dlatego pochłonęła mnie historia życia Wacka, która ma w sobie jakieś odległe echo tragicznego życia stryjecznego dziadka – Jana Augusta. I miałam wrażenie, że od chwili, gdy Wacek pojawia się w tej biografii, czyta się ją w rytmie ragtime.
Wacek poszedł drogą muzyki. Przypadkowo zagrana, w duecie z Markiem Tomaszewskim na dwóch fortepianach, improwizacja, jeszcze w murach Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, pokazała, że muzykę klasyczną można zagrać swingowo. I tak Marek i Wacek rozpoczęli oszałamiającą karierę, a o ich grze mówiono: „klasyków grają tak, jak się gra przeboje, przeboje grywają tak, jak się gra klasyków". I to zdanie w pełni oddaje istotę interpretowanej przez nich muzyki poważnej, jak i ówczesnych szlagierów.

Melomanów i zainteresowanych odsyłam do wysłuchania kilku utworów Marka i Wacka.

Koncert fortepianowy Griega w tonacji a-moll
https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=T9X1dZCBY1Q&ab_channel=MarekTomaszewski-Topic

Prząśniczka
https://www.youtube.com/watch?v=pPeFEYUqv80&ab_channel=MarekTomaszewski-Topic

Oczy czarne
https://www.youtube.com/watch?v=XZF15DLtW_I&list=RDhVDBX0Dn58Q&index=6&ab_channel=ontario1959

Melodia dla Zuzi (skomponowana przez Wacka Kisielewskiego)
https://www.youtube.com/watch?v=WGmlh2eGnow&ab_channel=%E3%81%A6%E3%81%84Tei

Fragment koncertu z 1973 roku
https://www.youtube.com/watch?v=9yqn56XypxQ&ab_channel=fritz51202

Trudno napisać biografię Stefana Kisielewskiego pomijając jego przodka - Jana Augusta i potomka - Wacka. Nie dziwię się więc Mariuszowi Urbankowi, że postanowił przyjrzeć się temu klanowi dokładniej i opisać w biografii więcej niż jednego z rodu Kisielewskich, tych, herbu Jelita. Jan August przetrwał w mojej pamięci jako młodopolski autor dwóch dramatów: „W sieci” i...

„Rozmówki” Stefanii Grodzieńskiej bardzo poprawiły mi nastrój. Grodzieńska była świetną obserwatorką życia codziennego i potrafiła na ludzkie problemy i dramaty spojrzeć z innej perspektywy, tej, w krzywym zwierciadle. Bardzo w tym przypomina mi Wiecha. Uwielbiam jej śmieszne komentarze, celne riposty i ironiczne spostrzeżenia. Wszystkie podane elegancko i taktownie, jak na panią Stefanię przystało.
„Rozmówki” wydane zostały dawno temu, bo w 1949 roku i ten powojenny klimat, zaklęty w tych tekstach można odczuć. Są uroczo niedzisiejsze i pewnie dlatego pełne klasy. Dopełnieniem tego starutkiego tekstu są charakterystyczne ilustracje Ha-Gi. Grodzieńska + Ha-Ga = pełnia szczęścia i radości oraz gwarancja dobrego stylu i jakości ;)
W zbiorku tym znajduje się sześć części:
- „Tragedie w jednym akcie”,
- Tytułowe „Rozmówki”,
- „Historyjki” - z genialnym „Kanarkiem” i „Rewanżem”,
- „Garść przeżyć osobistych” – wspaniała była „Spódnica” i „Kontakty intelektualne”,
- „Odczyty w związku stanowczych mężatek” - moja ulubiona część! Szczególnie ubawił mnie odczyt zatytułowany „Jak zużytkować męża w czasie podroży”,
- „Rok 1945”.

Garść rozbrajających mnie zdań z „Rozmówek”:
„Ale zbyt jestem kobietą, żeby cokolwiek po prostu wyrzucić.”
„Już dawno nie widziałam Alicji tak wzburzonej. Nieomal, że prawdziwe rumieńce wyzierały jej spod warstwy różu.”
„Tak specjalnie, to się nigdy sportem nie interesowałam. Z letnich sportów uprawiałam tylko opalanie, a z zimowych jazdę tramwajem.”

Mister Oizo, tradycyjnie dziękuję za udostępnienie tekstu. :)


Wypisy dla zainteresowanych i wytrwałych ;)

Z „Rewanżu”:
„- Ależ, proszę pani!
- Ależ, panie doktorze!
- Ależ pani mnie obraża!
- Ależ pan doktór mnie stawia w kłopotliwej sytuacji!
Powiedzieli jeszcze do siebie czternaście zdań rozpoczynających się od „ależ”, mimo to lekarz honorarium nie wziął”.

Ze „Spódnicy”:
„Jest śliczna. Szara w brązowe paski, z prawdziwego materiału. W układane fałdy. Na automatyczny zamek. Taka, o jakiej zawsze marzyłam. I pasuje do wszystkiego. W ogóle, jak ją zobaczyłam, to sobie pomyślałam, że już nigdy, nigdy mi się żadna inna nie spodoba.
- Wyobraź sobie, tak się roztyłam, że nie mogę się zmieścić w tę spódnicę, a taka ładna. […] – rzekła smutno Alicja.
Spojrzałam głodnymi oczyma.
- Na ciebie byłaby w sam raz – rzekła. - Przymierz.
Przymierzyłam. Leżała na mnie, jak gdybym się w niej urodziła. Było mi w niej do twarzy, do nóg, do wszystkiego.
- Wiesz co? Noś ją tymczasem. Możesz nosić tak długo, aż ja nie schudnę, wtedy mi oddasz.
I tu się zaczęło. Od chwili, kiedy ją włożyłam, nie mogłam znieść myśli, że będę musiała ją oddać. […]
O, marni psychologowie! Każdy znawca duszy kobiecej wie, że cudza spódnica zawsze jest lepsza, a powiedzieć: kup sobie inną, zamiast tej, to tak, jakby poinformować zakochanego, że przy tych samych staraniach mógłby mieć inną, dużo ładniejszą kobietę”.

Z „Jak zużytkować męża w czasie podroży”:
„Podróż, drogie panie, daje liczne okazje do zastosowania męża, lecz czynić to należy umiarkowanie i umiejętnie. Temu właśnie zagadnieniu poświęcam dzisiejszą pogadankę. W jakim celu zabiera się męża w podróż? Przede wszystkim w celu przeniesienia z miejsca na miejsce bagażu”.

„Rozmówki” Stefanii Grodzieńskiej bardzo poprawiły mi nastrój. Grodzieńska była świetną obserwatorką życia codziennego i potrafiła na ludzkie problemy i dramaty spojrzeć z innej perspektywy, tej, w krzywym zwierciadle. Bardzo w tym przypomina mi Wiecha. Uwielbiam jej śmieszne komentarze, celne riposty i ironiczne spostrzeżenia. Wszystkie podane elegancko i taktownie, jak na...

Z jednej strony żałuję, że tak długo czekałam z sięgnięciem po kolejną książkę Łukasza Czeszumskiego, a z drugiej… warto było czekać!
Najbardziej obawiałam się opisów pełnego przemocy i okrucieństwa świata karteli, ukazania cierpienia zwykłych ludzi, wszechobecnej nędzy i najgorszego – braku perspektyw, czyli braku nadziei.
Cenię, szanuję i podziwiam Czeszumskiego!
Za dar przykuwania uwagi, za umiejętność wspaniałego opowiadania historii i za skromność. Łukasz Czeszumski to nie reporter-celebryta, który niejako „przy okazji” będzie się chwalił tym, co i z kim widział. Jest reporterem przezroczystym, który na pierwszym miejscu stawia swoich rozmówców i fakty. On sam chce zrozumieć wadliwe mechanizmy rządzące krajami Ameryki Południowej. Jest empatycznym przewodnikiem, który nie dąży do wzbudzania taniej sensacji, nie epatuje opisami brutalnych scen. A sam fakt, tak różnorodnie dobranych rozmówców, świadczy o tym, że budzi zaufanie drugiego człowieka, że jest otwartym i cierpliwym słuchaczem, z którym ludzie chcą się podzielić swoją historią. Niewielu czytelników po Czeszumskiego sięga, bo niewielu o nim wie, ale ten brak lansu, też zaliczam autorowi na plus.
Reportaż, tak jak w przypadku „Miasta gangów”, jest opracowany fachowo, rzetelnie i ciekawie. Na początku dostajemy sporą dawkę informacji wprowadzających w codzienne życie zwykłych mieszkańców andyjskich prowincji. Trochę geografii i historii. Dowiadujemy się o działalności i funkcjonowaniu grup partyzanckich, oddziałów paramilitarnych, walce o wpływy i władzę. O uprawie krzewów koki, ich znaczeniu w tradycji i kulturze południowoamerykańskiej.
A potem… płyniemy prowadzeni przez autora białym szlakiem z kartelami: z Medellín i z Cali w Kolumbii, i z Sinaloa w Meksyku. Nie jest to przyjemna przeprawa, ale ważna w budowaniu świadomości, jak inaczej „żyje się” poza stolicami i głównymi szlakami oraz ośrodkami turystycznymi w Ameryce Południowej.
„Tymczasem, w potocznej opinii wciąż wojna z narkotykami przywołuje tylko skojarzenia z hollywoodzkimi filmami, z luksusowym życiem szefów mafii. Obrazki, nie mają wiele wspólnego z rzeczywistością. […] Prawdziwy świat kokainy to przemoc, desperacja i łatwa śmierć”.
Trzeba wziąć poprawkę, że reportaż powstał dziesięć lat temu, dlatego ci, którzy będą w nim szukać aktualnych statystyk i danych, tam ich nie znajdą. Znajdą rys historyczno-socjologiczno-psychologiczny pionierów, a potem wyjadaczy narkobiznesu.

Irku, dziękuję za to, że zwróciłeś kiedyś moją uwagę na Łukasza Czeszumskiego. :)

Z jednej strony żałuję, że tak długo czekałam z sięgnięciem po kolejną książkę Łukasza Czeszumskiego, a z drugiej… warto było czekać!
Najbardziej obawiałam się opisów pełnego przemocy i okrucieństwa świata karteli, ukazania cierpienia zwykłych ludzi, wszechobecnej nędzy i najgorszego – braku perspektyw, czyli braku nadziei.
Cenię, szanuję i podziwiam Czeszumskiego!
Za...

Jak czasami niewiele potrzeba, by zwrócić uwagę na ważkie kwestie. Wystarczy 45 zapisanych stron.
W tych krótkich, na pozór zwyczajnych i codziennych, scenkach z życia, zawarte są prawdy uniwersalne. A czytelnik, nieważne czy mały, czy duży, zostaje z wieloma pytaniami. Jak postąpić w sytuacjach wymagających odwagi cywilnej? Jak przeciwstawić się grupie? Jak przyznać się do winy? Jak naprawić czyjąś krzywdę? Jak pomóc słabszemu i czy w ogóle warto mu pomóc?
Przypadkiem wpadł mi w ręce ten krótki zbiorek ośmiu opowiadań Mariana Orłonia. Przeczytałam je za jednym zamachem, ale mam w planach przeczytać je także swoim dzieciom, by posłuchać ich spostrzeżeń i refleksji.

Jak czasami niewiele potrzeba, by zwrócić uwagę na ważkie kwestie. Wystarczy 45 zapisanych stron.
W tych krótkich, na pozór zwyczajnych i codziennych, scenkach z życia, zawarte są prawdy uniwersalne. A czytelnik, nieważne czy mały, czy duży, zostaje z wieloma pytaniami. Jak postąpić w sytuacjach wymagających odwagi cywilnej? Jak przeciwstawić się grupie? Jak przyznać się...

Za mną drugi tom wierszy i piosenek zebranych Jonasza Kofty. Otwiera go rozmowa żony i syna poety. Mówią o tym, jaki Kofta był na co dzień, jakim był mężem, ojcem, kolegą, poetą, człowiekiem.
Tom drugi, pod względem artystycznym, nie miał szans dorównać pierwszemu, bo to w pierwszym zgromadzone zostały wszystkie szlagiery, hity i najpopularniejsze przeboje poety, które dzisiaj żyjąc już swoim życiem, często nie są nawet utożsamiane z twórcą, ale bardziej z ich wykonawcą. I mimo że jest tu mniej spektakularnie niż w tomie pierwszym, to i tak Kofta przykuwa uwagę, bawi i zaskakuje doborem słów („pragnienie jest bezdomne, codzienność jest bez gwiazd”, „niebo jest tak cholernie w górze”) i tym swoim, specyficznym liryzmem.
Jedną trzecią tej antologii zajmuje ostatnia część - „Epitafium dla frajera”, w której znajdują się wiersze niełatwe w odbiorze, przesycone pesymizmem i goryczą. Żona poety napisała o tej części, że „stanowi swoiste podsumowanie – bo umieściliśmy tam poezję, którą Jonasz pisał przede wszystkim z myślą o sobie samym, lirykę osobistą, intymną, mówiącą wiele o samym artyście jako człowieku”. Zdecydowanie widać w niej te zmagania poety z samym sobą. Trudne są tam teksty, a język ich jest dosadny, często nawet przesadnie dosadny i czytając je ze świadomością, że w takim stylu skończę poetycką podróż z Koftą, było mi smutno. Na sam koniec, kilka ostatnich wierszy: „Mam tylko jedno życie”, „Dobrze, że byłaś”, „Cyrkowy namiot”, „Pacjent” i „Wyspa” zwróciło mi Koftę w moim ulubionym wydaniu – nostalgicznego, nastrojowego i pogodzonego.
Tak zakończyła się moja, prawie roczna, liryczna przygoda, z bardziej lub mniej poetyckimi tekstami Jonasza Kofty.
A na koniec ostatni, zamykający drugi tom utworów zebranych, wiersz. Dla mnie, po smutnym „Epitafium dla frajera”, okazał się najwspanialszą nagrodą.

***
Czy chciałbym wyryć swoje imię
Na gładkich lustrach wód leniwych
W przejrzystym, głębinowym zimnie
Nieczuły istnieć i szczęśliwy
Szczęśliwy, bo płynący wiecznie
Szczęśliwy, bo bez granic
Od źródła aż do ujścia przestrzeń
Objęty czasu ramionami

Nie dla mnie kryształowa trumna
Życia od siebie nie oddzielę
Bym w jasne słońce patrzeć umiał
Okiem rozwartym jak topielec
Ja jestem ciekaw swojej śmierci
I jednym tylko się trwożę
Gdy serce pęknie mi na ćwierci
Już wiersza o tym nie ułożę

Za mną drugi tom wierszy i piosenek zebranych Jonasza Kofty. Otwiera go rozmowa żony i syna poety. Mówią o tym, jaki Kofta był na co dzień, jakim był mężem, ojcem, kolegą, poetą, człowiekiem.
Tom drugi, pod względem artystycznym, nie miał szans dorównać pierwszemu, bo to w pierwszym zgromadzone zostały wszystkie szlagiery, hity i najpopularniejsze przeboje poety, które...

„Ojciec Sergiusz” to ciekawe studium przypadku. Tołstoj przedstawił w nim historię ambitnego i dążącego do perfekcji księcia, Stiepana Kasatskiego. Najpierw jest on wspaniale rokującym młodym oficerem idealizującym cara i swoją narzeczoną Marię. Jednak rozczarowany brutalną życiową prawdą wstępuje do monasteru, przyjmuje święcenia i chce oddać się życiu duchowemu. W tym przedsięwzięciu również próbuje osiągnąć doskonałość. Nie jest mu łatwo. Przychodzi nań rozczarowanie przełożonymi i ogólne zwątpienie. A żeby zwalczyć i poskromić grzeszne zapędy, ucieka się nawet do okaleczania. W ostatecznym rozrachunku pokusa wygrywa i wówczas bohater chce zniknąć, przestać istnieć, wtopić się w lud i być anonimowym bożym sługą.
Ciekawe opowiadanie prezentujące religijną filozofię samego Tołstoja. A że przeżycia głównego bohatera, jego przemyślenia, emocje i rozwój osobowości są tematem przewodnim tego utworu, czynią ten tekst ciągle aktualnym. Równie uniwersalny wymiar ma postawienie w opozycji wiary i struktury kościelnej.

Fragment, w którym ludzie tłumnie oblegają ojca Sergiusza w oczekiwaniu na błogosławieństwo i cud oraz energiczne poczynania dyżurnych „opiekunów ładu i porządku” przywiodły mi na myśl analogiczne fragmenty z „Kultu” Orbitowskiego.
„Tłum ludzi […] tłoczył się na zewnątrz, czekając ukazania się ojca Sergiusza i jego błogosławieństwa. […] Kupiec, posadziwszy ojca Sergiusza na ławeczce pod wiązem […] zaczął bardzo stanowczo rozpędzać ludzi. […] Mówił stanowczo i gniewnie: - Wynoście się stąd! Wynoście! Pobłogosławił, no to, czego jeszcze chcecie?! Marsz! A jak nie, to naprawdę dam w kark! […] Jutro będzie, jak Bóg da, a dziś, wszyscy precz!”

„Ojciec Sergiusz” to ciekawe studium przypadku. Tołstoj przedstawił w nim historię ambitnego i dążącego do perfekcji księcia, Stiepana Kasatskiego. Najpierw jest on wspaniale rokującym młodym oficerem idealizującym cara i swoją narzeczoną Marię. Jednak rozczarowany brutalną życiową prawdą wstępuje do monasteru, przyjmuje święcenia i chce oddać się życiu duchowemu. W tym...

Nazwisko - Kisielewski - nie było mi obce, ale tak naprawdę nie wiedziałam, kto za nim się kryje. Jaki to rodzaj twórcy, osobowości, człowieka. Podczas lektury biografii Jerzego Waldorffa, Stefan Kisielewski wyskoczył z niej jak diabeł z pudełka. Spodobał mi się Kisielewski jako przyjaciel. Spodobała mi się jego przekora i złośliwość, ale taka, w granicach przyzwoitości, która nie miała krzywdzić, tylko trochę prowokować i rozładowywać napięcie. Mariusz Urbanek w „Waldorffie. Ostatnim baronie Peerelu” pokazał publicystę Tygodnika Powszechnego tak, że zapragnęłam przyjrzeć mu się bliżej.
Przyglądanie się rozpoczęłam od „Abecadła Kisiela”. Dzisiaj mało interesującego i nudnego w odbiorze. Jeszcze na początku, gdy wyłuskiwałam z niego nazwiska mi znane, byłam ciekawa, co autor myślał o danym człowieku, gdy jednak zaczęłam czytać nazwiska kolejno, alfabetycznie, czar prysł. W większości bowiem są to biogramy sławnych przedstawicieli (dzisiaj w większości wymarłych) świata politycznego, kulturalnego i literackiego, ale popularnych w „swoich” czasach, nieutrwalonych w obecnej pamięci. Ponadto zdarza się Kisielowi powtarzać, używać tych samych określeń, co ani nie śmieszy, ani nie bawi. Jedynie kilka opinii mnie rozweseliło, chociażby ta o Zofii Hertz – „prawa ręka Giedroycia. Niesamowita pracownica, która pracuje dzień i noc, która się nie bardzo zna na polityce. […] Jest fanatyczką Giedroycia i „Kultury”. Jak coś złego powiesz o „Kulturze”, to ona cię zabije”.
„Testament Kisiela” to zbiór zapisanych rozmów telefonicznych Piotra Gabryela ze Stefanem Kisielewskim z lat 1990-1991, publikowanych na łamach „Wprost”. Są to przemyślenia, opinie i dywagacje Kisiela na bieżącą wówczas sytuację polityczną i gospodarczą państwa polskiego. Z dzisiejszej perspektywy nie wzbudzają emocji. Najbardziej podobały mi się dwa teksty – „Mity polskie” i „Plagi główne”.
Wydaje mi się, że Kisiel, tak jak „bohaterowie” jego „Abecadła…”, był człowiekiem tamtych, odległych już teraz, minionych czasów. Przebrzmiał.

Nazwisko - Kisielewski - nie było mi obce, ale tak naprawdę nie wiedziałam, kto za nim się kryje. Jaki to rodzaj twórcy, osobowości, człowieka. Podczas lektury biografii Jerzego Waldorffa, Stefan Kisielewski wyskoczył z niej jak diabeł z pudełka. Spodobał mi się Kisielewski jako przyjaciel. Spodobała mi się jego przekora i złośliwość, ale taka, w granicach przyzwoitości,...

„Pamiętnik antybohatera” - uwiera, „Egzekucja w zoo” – boli, „Niobe” - zastanawia. A jeżeli chodzi o poezję, to zgodzę się z autorem, że są to „małe, zwięzłe teksty prozatorskie ukształtowane w formie wierszy”. Mnie z tej wierszowanej prozy najbardziej podobał się „Wiersz urodzinowy”, co bynajmniej nie znaczy, że jest mistrzostwem gatunku.
Mocne emocje wywołało opowiadanie „Egzekucja w zoo” i bardzo mnie poruszyło.
Kontrowersyjny antybohater, gdyby jeszcze dał się lubić, mógłby z tej mikropowieści zrobić ciekawe studium psychologiczne człowieka, który chce, t y l k o, przeżyć. Jednak antybohaterski bohater okazał się antypatycznym i wyrachowanym skrajnym egoistą, którego nie dało się obdarzyć cieniem sympatii. Mimo to, jest on ciekawym literackim wyzwaniem postawionym „prawdziwym” bohaterom. Zwłaszcza tym niezłomnym i wyklętym.
Ostatnie w zbiorku, krótkie opowiadanie zatytułowane „Niobe”, jak to z opowiadaniami ze snu bywa, wydało mi się chaotyczne i dziwaczne, mimo ciekawego przesłania.
Ten wybór tekstów Kornela Filipowicza, którego bardzo wysoko cenię, do mnie nie przemówił. Dlatego ocena tylko - dobra. I nie polecam tego zbiorku tym, którzy chcieliby dopiero zaznajomić się z twórczością autora. Czyta się tę książkę szybko, to prawda, ale po tym czytaniu nie zostaje żadna zaduma nad słowem, frazą czy zdaniem. Mnie, nie została.

„Pamiętnik antybohatera” - uwiera, „Egzekucja w zoo” – boli, „Niobe” - zastanawia. A jeżeli chodzi o poezję, to zgodzę się z autorem, że są to „małe, zwięzłe teksty prozatorskie ukształtowane w formie wierszy”. Mnie z tej wierszowanej prozy najbardziej podobał się „Wiersz urodzinowy”, co bynajmniej nie znaczy, że jest mistrzostwem gatunku.
Mocne emocje wywołało opowiadanie...

Stefania Grodzieńska, tym razem nie we wspomnieniach, ale w odsłonie satyrycznej. Tytułowe kawałki zaś, to nic innego jak teksty pisane na zamówienie, między innymi do „Szpilek”, „Przekroju”, „Kobiety i Życia”. W tym zbiorku znajduje się wybór tych lepszych i najlepszych, według autorki, felietonów i humoresek, posegregowany zgodnie z czasem ich powstawania. Są płodne i obfite lata czterdzieste, wydajne: pięćdziesiąte, sześćdziesiąte i siedemdziesiąte oraz chude i smutne lata osiemdziesiąte, a na koniec odkrywcze lata dziewięćdziesiąte.
Mimo iż sporo kawałków z tych wczesnych lat już znałam, to nie czułam rozczarowania, bo dobrego humoru przecież nigdy dość.
Smakoszy twórczości autorki nie zdziwi na pewno moja sympatia do serii felietonów zatytułowanych „Spotkania z Alicją”. Alicją, która jest trochę oderwana od rzeczywistości i postrzega świat nieco inaczej niż wszyscy. Myślę, że sporo takich Alicji chodzi po świecie i wielu z nas posiada je w swoim, bliższym bądź dalszym, otoczeniu. Alicja była, jest i będzie, co udowodniła córka pani Stefanii, Joanna Jurandot – Nawrocka, pisząc i dołączając do tego zbiorku całkiem udany tekst pt. „Alicja na nowe tysiąclecie”. Można w nim zaobserwować, że „alicjowatość” przechodzi z pokolenia na pokolenie i wciąż jest aktualna.
Świetny też jest tekst z lat sześćdziesiątych o braku w języku polskim… feminatywów, gdy jeszcze to pojęcie nie zostało wymyślone ani spór, o ich używanie bądź nadużywanie.
I co ważne dla mnie, w tej książce znalazłam odpowiedź, dlaczego akurat „Urodził go „Niebieski Ptak” jest moją ulubioną książką wspomnieniową autorki, bo jak sama pisze, powstał on „ze smutku i z tęsknoty”.

Dla zainteresowanych.
Mój ulubiony tekst z Alicją w rolach głównych to ten zatytułowany „Alicja bez twarzy”. Poniżej fragmenty.
„Spotkałam Alicję. Ledwo ją poznałam, bo trzy czwarte twarzy zakrywały jej ciemne okulary, sięgające od połowy czoła do linii ust. (…)
- Witaj, Alicjo! Co cię skłoniło do włożenia czegoś podobnego? Bolą cię oczy?
- Strasznie. Ale dopiero od czasu, kiedy noszę te okulary. Nic przez te okulary nie widać, zwłaszcza o zmroku, tak jak teraz. (…)
- Więc po co nosisz?
- Muszę. Twarze w tym sezonie są niemodne. W ogóle się ich nie nosi. Dla panów to łatwe: zapuszczają sobie zarosty. (…)
- Wiesz co, Alicjo? Mimo woli rozwiązałaś zagadkę, która dręczy mnie od jakiegoś czasu. Otóż bez przerwy kłaniają mi się jacyś obcy mężczyźni. (…) Tymczasem ja po prostu nie odróżniam, kto jest pod daną brodą”.

Stefania Grodzieńska, tym razem nie we wspomnieniach, ale w odsłonie satyrycznej. Tytułowe kawałki zaś, to nic innego jak teksty pisane na zamówienie, między innymi do „Szpilek”, „Przekroju”, „Kobiety i Życia”. W tym zbiorku znajduje się wybór tych lepszych i najlepszych, według autorki, felietonów i humoresek, posegregowany zgodnie z czasem ich powstawania. Są płodne i...

„Pestki” dały mi do myślenia. Przede wszystkim zastanawiałam się nad odbiorem tego tekstu przez czytelników, którzy reprezentują różne typy osobowości i mają inne sytuacje życiowe. Jedni odnajdą w nim siebie i swoje przeżycia, inni będą się dziwić indolencji głównej bohaterki i jej bierności. Inaczej na „Pestki” spojrzą bezdzietni, a inaczej ojcowie i matki.
Przekaz książki jest wielce przygnębiający, a w dodatku nie rokuje nadziei. Mnie, w tej smutnej lekturze, brakowało przeciwwagi. Mimo słyszanych w dzieciństwie wielu podobnych haseł (moje "ulubione" – „jakie ty możesz mieć, dziecko, problemy”) przecież nie tylko te negatywne zwroty mi towarzyszyły. Możliwe, że bohaterka „Pestek” postanowiła zapamiętać jedynie te demotywujące. Jednak to nagromadzenie wyłącznie ponurych sloganów wzbudziło mój wewnętrzny sprzeciw i podważyło wiarygodność opisanej historii.
Mam nadzieję, że czytającemu tę książkę rodzicowi przyjdzie myśl, czy czasem on nie powiela podobnych kalek słownych, wśród których sam się wychował i które w sytuacji napięcia lub niepewności jako pierwsze cisną mu się na usta. I że po lekturze „Pestek” najpierw ugryzie się w język, nim powie na przykład: „jak będziesz w moim wieku to zobaczysz”, „wszyscy tak robią” albo „skaranie boskie z tym dzieckiem”.
Najbardziej podobała mi się forma oraz styl i język tej prozy. Nostalgia i ironia oraz to działające na wyobraźnię metaforyczne balansowanie.
Tym, którym podobały się „Pestki”, polecam lekturę „Wron” Petry Dvořákovej i „Włoskich szpilek” Magdaleny Tulli. W obu tych książkach można odnaleźć zbliżony klimat do tego, który w swojej książce zaprezentowałan Anna Ciarkowska.

Czytane wspólnie z Cleopatrąpl i z Kamilą. Dziewczyny dzięki za synchronizację :)

„Pestki” dały mi do myślenia. Przede wszystkim zastanawiałam się nad odbiorem tego tekstu przez czytelników, którzy reprezentują różne typy osobowości i mają inne sytuacje życiowe. Jedni odnajdą w nim siebie i swoje przeżycia, inni będą się dziwić indolencji głównej bohaterki i jej bierności. Inaczej na „Pestki” spojrzą bezdzietni, a inaczej ojcowie i matki.
Przekaz...

Jerzy Zagórski, zapomniany żagarysta, ukryty w cieniu Czesława Miłosza.
W swojej liryce często pokazuje sprzeczność, rozdarcie i dwoistość natury człowieka, i rzeczy.
Poeta, we wstępie do tego wydania „Poezji wybranych”, napisał: „Poezja nie należy do sztuk mających dostarczać wrażeń jednorazowych, lecz do tych, których zadaniem jest swoją wartość przenieść w czasie. Poezja ma utrwalać w pamięci”.
I ja sięgnęłam po ten tomik, by przypomnieć sobie i utrwalić w pamięci mój ulubiony wiersz Zagórskiego, „Pióropusz”, w jego oryginalnym i pełnym brzmieniu.
Przy okazji odkryłam „Neandertalczyka” i „Czas Lota”. A że Zagórski to mistrz tworzenia liryki, w której słowa brzmią, najlepiej czytać go głośno.

„Pióropusz” (fragmenty)
[…]
Wszystko, co piękne jest przemija.
Ponad rzekami mosty nocą,
Światła płynące z biegiem wody
I te, co stojąc w niej migocą,
Odbite w rzece miast ogrody,
Gdy chwilę z falą się szamocą,
A powiew wiatru je zabija.

Idąc przez świat przemierzasz noce
Świateł krzesanych ludzką ręką.
O szczyty nieba załopoce
Rakieta strugą ognia cienką.
[…]

Jerzy Zagórski, zapomniany żagarysta, ukryty w cieniu Czesława Miłosza.
W swojej liryce często pokazuje sprzeczność, rozdarcie i dwoistość natury człowieka, i rzeczy.
Poeta, we wstępie do tego wydania „Poezji wybranych”, napisał: „Poezja nie należy do sztuk mających dostarczać wrażeń jednorazowych, lecz do tych, których zadaniem jest swoją wartość przenieść w czasie. Poezja...

Jak zwykle w przypadku powieści Lema wyobraźnia pracowała na pełnych obrotach. Najpierw, na podstawie drobiazgowych opisów, zwizualizowałam edeńską przestrzeń i jej specyficzny koloryt, który, miałam takie nieodparte wrażenie, sam Lem stworzył po wzięciu halucynogennych środków. Surrealistyczne przestrzenie, dziwne fabryki i te masowe groby. Od razu narzuciła mi się jedna z hipotez Wojciecha Orlińskiego, z jego biografii o Lemie, że te kości, groby, egzekucje, to próba poradzenia sobie z wojenną traumą, czyli z lwowskim okresem życia pisarza i jego obserwacjami pogromów oraz lwowskiego getta.
Na pewno ten tekst to antyutopia, w której świat dążąc do doskonałości, zatraca się w niszczeniu tego, co mniej doskonałe. Na domiar tego całego złego jeszcze ta gorzko-ironiczna nazwa, Eden.
Występujących w powieści sześciu bohaterów identyfikujemy poprzez ich zawód i funkcję, którą sprawują. Świetnie nakreślił Lem ich sylwetki, z których każda jest różna i często ma inne pomysły na wyjście z opresji, w które co rusz wpadają.
Przez ten początkowy rozbieg, rozwlekle i drobiazgowo opisywany krajobraz Edenu, można rozpoznać, że książka w swej pierwotnej postaci była pisana i drukowana w odcinkach. I to jest mój jedyny zarzut pod jej adresem. Ta przydługo ciągnąca się zapowiedź wydarzeń właściwych.

Jak zwykle w przypadku powieści Lema wyobraźnia pracowała na pełnych obrotach. Najpierw, na podstawie drobiazgowych opisów, zwizualizowałam edeńską przestrzeń i jej specyficzny koloryt, który, miałam takie nieodparte wrażenie, sam Lem stworzył po wzięciu halucynogennych środków. Surrealistyczne przestrzenie, dziwne fabryki i te masowe groby. Od razu narzuciła mi się jedna z...

Bardzo skandynawska literatura. Takie było moje pierwsze wrażenie. Chodzi mi o ten szwedzki, prosty i konkretny realizm w budowaniu surowego świata przedstawionego.
Pierwszoplanowymi bohaterkami tej powieści są kobiety. Zaprawione w trudach życia i zdane na siebie, próbują samotnie stawić czoła problemom, bo mężczyźni raczej stoją z boku i tylko przeszkadzają. Tym kobietom, rzecz jasna.
Niestety, z żadną z bohaterek nie umiałam się utożsamić i postawić w jej sytuacji, żadna nie stała mi się na tyle bliska, by móc wraz z nią współodczuwać. A przecież ich życiowe doświadczenia wołały o współczucie i były mocno skomplikowane, a w przypadku Andżeliki dojmująco dramatyczne. Z tych wszystkich kobiecych spadkobierczyń Augusty, najbliższa była mi, mocno drugoplanowa, Siri.
Mimo iż w konstrukcji tej książki nie zauważyłam wad, cechuje ją naprawdę dobry styl i język, to mnie, zupełnie nie przypadła do gustu. Może poprzez spiętrzenie przygnębiających wydarzeń i przedstawienie czegoś na kształt fatum ciążącego nad żeńskimi sukcesorkami Augusty? Może poprzez bardzo pesymistyczny wydźwięk tej opowieści? Może przez brak chociażby, przebłysku radości w życiu którejkolwiek z bohaterek? I chyba właśnie ten brak poczucia szczęścia, nawet tego duchowego czy wewnętrznego, doskwierał mi najbardziej.
Co więcej, zderzenie infantylnej radości lektorki podczas interpretacji, z trudnym i przygnębiającym tematem, na początku straszliwie mnie irytowało. Potem się przyzwyczaiłam.
Nie wiem dlaczego, ale seniorka rodu, Augusta, swoim dość szorstkim obejściem przypominała mi Selmę Lagerlöf i do końca książki, nie umiałam się uwolnić od wizerunku Augusty z twarzą i sposobem bycia Selmy.

Bardzo skandynawska literatura. Takie było moje pierwsze wrażenie. Chodzi mi o ten szwedzki, prosty i konkretny realizm w budowaniu surowego świata przedstawionego.
Pierwszoplanowymi bohaterkami tej powieści są kobiety. Zaprawione w trudach życia i zdane na siebie, próbują samotnie stawić czoła problemom, bo mężczyźni raczej stoją z boku i tylko przeszkadzają. Tym...

Sięgnęłam po tę książkę skuszona nazwiskiem Petry Dvořákovej, bo jej „Wrony” zrobiły na mnie wrażenie.
Tym razem, nie dość, że temat okazał się kontrowersyjny, to i jego ujęcie jest niejednoznaczne. Ta prowokacyjna lektura burzy wewnętrzny spokój czytelnika (mój zburzyła) i utrudnia dokonanie jednoznacznej oceny, która, niby, nie powinna budzić wątpliwości. Szczególnie rodziców.
Łatwo jest oceniać, szufladkować i odwoływać do stereotypów. Łatwo z góry przesądzać.
Kto jest bez grzechu niech pierwszy rzuci kamień.

Sięgnęłam po tę książkę skuszona nazwiskiem Petry Dvořákovej, bo jej „Wrony” zrobiły na mnie wrażenie.
Tym razem, nie dość, że temat okazał się kontrowersyjny, to i jego ujęcie jest niejednoznaczne. Ta prowokacyjna lektura burzy wewnętrzny spokój czytelnika (mój zburzyła) i utrudnia dokonanie jednoznacznej oceny, która, niby, nie powinna budzić wątpliwości. Szczególnie...

„Tekst sztuki nowoczesnej coraz mniej nadaje się do czytania. Coraz bardziej staje się partyturą, która żyć zaczyna dopiero na scenie, w grze, w spektaklu”. W pełni zgadzam się z Gombrowiczem. Jego dramaty oglądałam i mam wrażenie, że gdybym je tylko przeczytała, uznałabym je za dziwne i nieczytelne. „Operetka”, tak jak „Ślub”, jest niesłychanie scenicznym tekstem.
Z trzech znanych mi dramatów Gombrowicza, „Operetkę” lubię najbardziej. Uwielbiam w niej „krzesełka lorda Blotton”! Są one dla mnie ulubioną sekwencją tej sztuki, a zarazem kwintesencją ignorancji, wynoszących się ponad zwyczajnego człowieka, wszelkiej maści notabli i elit. Te dość deprymujące „krzesełka” udały się Gombrowiczowi.
Dzieje dwudziestego wieku Gombrowicz prezentuje na wybiegu, robi z nich rewię mód, a szaleństwo stroju ma pokazać, jak wszelkie ideologie deformują ludzką podmiotowość i indywidualizm. Czyli znowu… forma. „Istotna dla zrozumienia sensu dzieła jest opozycja strój–nagość. Modne ubranie to zniewolenie, człowiek jest w nim uwięziony jak „w stroju najdziwaczniejszym, najokropniejszym”. To także obraz dziejów, teraźniejszości, przyszłości. […] Operetkową maskaradę ociekającą krwią można znaleźć w wielu przejawach współczesnego świata, jaki więc jest, jaki będzie ludzki strój? Człowiek śni, marzy o nagości, to jego nadzieja”.

Książę
„W czasach dzisiejszych, w czasach, jak dzisiejsze, socjalistyczno-demokhatycznych i ateistycznie-socjalistycznych, sthój stał się najsilniejszym bastionem klasy wyższej. […] Sthój i maniehy, oto bastion masz na wysokościach! Hosanna!”

Księżna
„Nagość, phoszę państwa, jest demagogiczna, jest wphost socjalistyczna, bo i cóż by było, gdyby gmin odkhył, że nasza dupa taka sama?!”

Fior
„Przeklinam ludzki strój, przeklinam maskę
Co nam się w ciało wżera, okrwawiona
Przeklinam mody, przeklinam kreacje
Krój pantalonów przeklinam i bluzek
Zanadto w nas się wgryzł!”

WYZWANIE CZYTELNICZE III 2024
Przeczytam książkę literackiego patrona z lat 2020 - 2024

„Tekst sztuki nowoczesnej coraz mniej nadaje się do czytania. Coraz bardziej staje się partyturą, która żyć zaczyna dopiero na scenie, w grze, w spektaklu”. W pełni zgadzam się z Gombrowiczem. Jego dramaty oglądałam i mam wrażenie, że gdybym je tylko przeczytała, uznałabym je za dziwne i nieczytelne. „Operetka”, tak jak „Ślub”, jest niesłychanie scenicznym tekstem.
Z...

Gdybym nie oglądała nigdy „Ślubu”, to po jego przeczytaniu czułabym się wyjątkowo zagubiona.
Jak bowiem „odgadnąć sens snu”? W dodatku nie swojego.
A tu znowu chodzi o „formę”, która, aby umożliwić ludziom współistnienie, jednocześnie ogranicza i blokuje prawdziwą osobowość.
Henryk pyta: - Czy istnieje czyste „ja”?
No właśnie? Istnieje? Czy zawsze można naprawdę być sobą, w każdej sytuacji i relacji?
„Jeden upija się drugim
Lecz każdy pragnie trzeźwego udawać, tak jak ja.
Ależ w takim razie to farsa!
Jeden pijak, aby trzeźwego udawać, przystosowuje się do pijaństwa drugiego pijaka, który, aby trzeźwego udawać, przystosowuje się do pijaństwa innego pijaka, który…
A zatem wszystko to kłamstwo! Każdy mówi
Nie to co chce powiedzieć, lecz to co wypada”.
Henryk to zdecydowanie bohater tragiczny. Próbuje na nowo się określić, stworzyć, dokonać inicjacji, ale niestety przegrywa.
„Tu wszyscy udają siebie samych… i kłamią, żeby prawdę powiedzieć…”.

WYZWANIE CZYTELNICZE III 2024
Przeczytam książkę literackiego patrona z lat 2020 - 2024

Gdybym nie oglądała nigdy „Ślubu”, to po jego przeczytaniu czułabym się wyjątkowo zagubiona.
Jak bowiem „odgadnąć sens snu”? W dodatku nie swojego.
A tu znowu chodzi o „formę”, która, aby umożliwić ludziom współistnienie, jednocześnie ogranicza i blokuje prawdziwą osobowość.
Henryk pyta: - Czy istnieje czyste „ja”?
No właśnie? Istnieje? Czy zawsze można naprawdę być...